De Nieuwe Vermeer bekeken

Omroep Max heeft weer een nieuw kunstprogramma (of nieuw… ze zijn al ruim over de helft met de uitzendingen). Dit keer geen Rembrandt maar Johannes Vermeer. Aansluitend aan de grote Vermeer tentoonstelling in het Rijksmuseum. Iedere uitzending staat een ander werk centraal.

De beroemde zeventiende-eeuwse schilder Johannes Vermeer (1632-1675) heeft maar een klein oeuvre nagelaten. De grote Vermeer tentoonstelling in het Rijksmuseum wordt ook gepromoot met ‘Nog nooit waren er zoveel Vermeers bij elkaar te zien.’ Ze hebben 28 van de 37 bekende schilderijen bij elkaar weten te brengen. De pr doet het blijkbaar goed want de kaartjes waren al heel snel uitverkocht.

Waarom Vermeer zo weinig werken maakte? Hij nam de tijd voor ieder werk en besteedde veel aandacht aan details. Dit streven naar perfectie zorgde voor een productie van maar ongeveer twee schilderijen per jaar. Gelukkig voor zijn vrouw en 11 (!!) kinderen werkte hij daarnaast als kunsthandelaar. Vermeer is ook maar 43 jaar geworden, anders hadden we misschien nog wel wat meer werken van zijn hand kunnen bewonderen.

Uit inventarislijsten weten we dat er ook nog zes andere werken zijn geweest. Ze zijn verdwenen, door de jaren heen zoekgeraakt, gestolen of vergaan. Er bestaan beschrijvingen van, maar geen afbeeldingen en al helemaal geen foto’s (behalve dan van Het Concert dat 30 jaar geleden gestolen werd). Op zo’n klein oeuvre is dat een heleboel! De Nieuwe Vermeer richt zich op deze zes schilderijen. Hoe zouden die eruit gezien hebben? Elke aflevering staat in het teken van een van de verdwenen werken.

Heel veel Vermeers

Het programma bestaat uit twee delen. Twee zogenaamde ‘meesterschilders’ proberen zo dicht mogelijk te benaderen hoe dat werk van Vermeer eruit zou hebben gezien. Deze schilders zijn door het programma geselecteerd. Daarnaast is er de vrije categorie. Deze kunstenaars en creatievelingen mogen een eigen interpretatie van het verdwenen werk maken. Wekelijks komt in beide categorieën een winnaar uit de bus.

Ik heb ondertussen twee van de zes afleveringen gezien. Eigenlijk kijk ik bijna nooit meer tv op het moment dat iets wordt uitgezonden, maar wanneer ik er zelf behoefte aan heb. Met NPO plus kan ik veel dingen zelf op mijn gemak terugkijken of anders neem ik het op. De Nieuwe Vermeer is zo’n programma wat ik wel lekker vind om te kijken als ik moe ben.

Iedere aflevering heeft hetzelfde format. Je ziet een groep kunstenaars bij elkaar komen voor de briefing. Pieter Roelofs, Hoofd Schilder- en Beeldhouwkunst bij het Rijksmuseum en / of Abbie Vandivere, restaurator bij het Mauritshuis (waar het Meisje met de Parel hangt) vertellen iets over Vermeers werk. De deelnemers krijgen de specificaties van het betreffende werk. Daarna gaat iedereen aan het werk.

Je krijgt vlogjes te zien uit de vrije categorie en Dionne Stax gaat bij een paar mensen op bezoek. Hoe gekker het materiaal, hoe meer kans dat Dionne langs komt. Ik zie glas, gevonden hout, spulletjes uit de kringloop, wol, blauw druk, grafiek. Er komt van alles voorbij. Mensen hebben er lol in, maar merken ook dat het best veel werk is en iedereen voelt druk. Diegene die het meeste echt iets van zichzelf in het werk gestopt heeft wint.

De twee meester-schilders moeten zich helemaal inleven in Vermeer en dat blijkt ook een zware job. Ik zie zuchtende en tobbende en zelfs huilende schilders, die het allemaal niet meer zien zitten en niet weten hoe ze het werk ooit af kunnen krijgen. Ze krijgen hulp van Pieter en Abbie die meer informatie geven over de werkwijze van Vermeer, wat vaak voor nog meer stress zorgt. Vele uren frutten ze op een werk dat ze zelf nooit zouden maken en aan het einde wint er één en verliest de ander.  

Zoals ik al schreef: lekker om naar te kijken. Slow TV. Maar het glijdt ook een beetje van me af. Iedere week krijg je weer nieuwe kunstenaars in de vrije categorie én twee nieuwe meester-schilders. Van de kunstenaars in de vrije categorie zie ik zo weinig dat ik geen tijd krijg om me aan iemand te hechten, of om echt met iemand mee te gaan leven. De meester-schilders wisselen ook per uitzending. Wel logisch, dan heb je wel genoeg in de huid van Vermeer gezeten. Maar ook hier maakt het me niet echt uit wie wint. Ik ken ze niet. En zij moeten zó uit zichzelf kruipen en in Vermeer, dat ik het werk dat ze maken eigenlijk helemaal niet zo interessant vind.

Wat ik wel leuk vind is dat je op een speelse manier meer over Vermeer en zijn tijd leert. Zeker als je nog niets over Vermeer weet. En het is een opzet waardoor meer mensen mee kunnen doen. De vrije categorie bevat best veel kunstenaars. De dertig beste komen in de selectie voor de prijsuitreiking en dan wint er één. Ik vind het leuk om te zien dat zoveel mensen plezier beleven aan kunst maken, allemaal op hun eigen manier en met zoveel verschillende materialen. Dat maakt me blij.

De Nieuwe Vermeer wordt uitgezonden op zondagavond op NPO 1 om 20.25. Voor meer over het programma kun je ook naar hun website. Hier kun je ook de afleveringen terugkijken, de gemaakte werken bekijken, masterclasses bekijken (een grotere versie van de uitleg van Pieter en Abbie bij de opdrachten) en een podcast beluisteren.