A Giacometti Portrait

De afgelopen weken heb ik – met enige tussenposen – A Giacometti portrait van James Lord gelezen. Het is een verslag van de achttien dagen, die Lord model zat voor Alberto Giacometti (1901-1966). Het geeft een fascinerend inkijkje in de werkwijze van de kunstenaar, met zijn struggles en zijn overwinningen.

In de zomer volgde ik een les bij London Drawing waarbij de tekeningen van Giacometti als uitgangspunt diende. Giacometti lijkt in zijn tekeningen de lijnen van het gezicht af te tasten, ze net zo vaak herhalend, tot er diepte ontstaat. Het schijnt dat de kunstenaar zelf vond dat hij helemaal niet goed kon tekenen. ‘That’s why I keep drawing’, zei hij.

Als je het boek van James Lord leest, dan gaat het werkproces van Giacometti nog meer voor je leven. Hij schakelt voortdurend tussen een aantal kunstwerken, die hij naast elkaar aan het maken is. Hij twijfelt, kreunt, zeurt, hypert en overwint. Als Lord gevraagd wordt als model voelt hij zich erg gevleid. Hij besluit om het proces te documenteren, foto’s te maken en zoveel mogelijk van wat gezegd wordt op te schrijven.

De energie en de gedrevenheid van Giacometti vond ik onweerstaanbaar. Ik zie het helemaal voor me, in een appartement in Parijs, favoriete cafeetjes in de straat en een rommelig atelier. Giacometti twijfelt aan de lopende band aan wat hij doet. Vindt het hoofd niet goed, vindt dat hij zo slecht is dat hij maar beter kan stoppen. Hij loopt weg, verstopt zich in zijn bed, gaat op de afgesproken tijd naar het café in plaats van achter de ezel te gaan staan. Ik denk dan: als hij al twijfelt, dan mogen wij dat ook. Giacometti gaat uiteindelijk steeds weer verder.

Achttien dagen

Mijn aandacht verflauwde wel een beetje naarmate de dagen vorderen. De ene dag staat het hoofd van Lord redelijk op het doek, de volgende dag gaat Giacometti weer wat veranderen en voor je het weet staat hij weer te zuchten en te steunen dat hij niet kan schilderen, dat het een onmogelijke opdracht is en dat het allemaal totaal geen zin heeft. En dan beginnen ze de volgende dag weer overnieuw. Hoe moet dit aflopen, vroeg ik me af? Lord verlengt zijn verblijf in Parijs meerdere malen, zodat ze verder kunnen schilderen. Maar ik krijg het gevoel dat Giacometti dit jaren vol zou kunnen houden.

Op een gegeven moment zetten ze een deadline. Lord moet ondertussen echt naar huis en de kunstenaar wil het doek gebruiken voor een tentoonstelling. Op de een na laatste dag ziet het schilderij er beter uit dan het ooit gedaan heeft. Lord is er heel blij mee, maar Giacometti denkt dat er nog wel wat te verbeteren valt. Ik wil hem die penselen wel uit zijn hand slaan. Nee, niet nog een keer, wil ik roepen, stop. Maar hij doet het toch (durf!!) en het wordt weer slechter, super stress. Het eindresultaat is uiteindelijk nog beter.

Ik moest wel lachen om de laatste alinea. Na die 18 dagen worstelen, schrijft Giacometti later aan Lord: ‘I enjoyed very much all the time when you were posing for me’. Het proces, de worsteling: het hoort erbij en is misschien ook wel wat het leuk maakt. Want als je het al kan, waarom dan blijven proberen?

Het werk van Giacometti is, in combinatie met dat van Picasso, nog tot 13 februari 2022 te zien in Museum Voorlinden.