Schilderen aan Zee

Afgelopen dinsdag hebben Erna en ik een workshop bij Mariska de Kok in Katwijk aan Zee gevolgd. We zitten voor voorpret in de auto: badpakken mee, droge kleding voor als we nat regenen en tassen vol schildersspullen. We konden van te voren onze leerdoelen inleveren en zijn heel benieuwd wat we vandaag gaan leren.

Het atelier van Mariska ligt aan de Boulevard. Je hoeft alleen maar de straat over te steken en een klein stukje door de duinen te lopen om op het strand te komen. Wat een schitterend plekje! Als we alle zeven op voldoende afstand achter de koffie zitten, begint Mariska enthousiast met een inleiding toegespitst op onze leervragen.

Ze wil zegt dat we lekker moeten gaan experimenteren: denk niet te veel aan het eindresultaat en vergelijk jezelf niet te veel met anderen. Zoek voor jezelf wat je wilt oefenen en probeer je vakmanschap te vergroten. Hoe meer vakmanschap je hebt, hoe beter je je eigen visie kunt neerzetten.

Begin altijd met een plan, ook als je losheid in je werk nastreeft. Losheid gedijd als je beter weet wat je wilt. Ga ergens zitten, bedenk wat je daar mooi vind. Dan maak je een schets. Wat vind je nu interessant aan wat je gaat schilderen? Schrijf dat erbij. Beperk je daarbij tot maximaal vijf dingen, drie is nog beter. En check tijdens het schilderen of je je daaraan houdt.

Dat klinkt goed. Ik maak bijna altijd wel een schets van te voren, alleen zodra ik dan aan het schilderen ben, vergeet ik die schets en begin ik overnieuw met wat ik voor me zie. Misschien helpt het om van te voren nog duidelijker te benoemen waar ik me op wil focussen. Mariska heeft nog een tip voor me: neem voldoende afstand. Gebruik bijvoorbeeld de Pomodoro techniek waarbij je 25 minuten geconcentreerd werkt en je dan bewust even afstand neemt. En gebruik dat moment om te reflecteren, bijvoorbeeld door je werk in een spiegel te bekijken of in zwart wit te fotograferen en dat te bekijken. Too bad dat ik juist vandaag mijn mobiel aan de oplader heb laten liggen…

Waar de zee de lucht raakt

Eindelijk op het strand zoeken Erna en ik even naar een goed plekje, waar we zitten nog geen vijf minuten zitten als het begint te miezeren. We blijven dapper doorwerken, maar mijn papier wordt nat, de inkt van mijn aantekeningen loopt door en mijn potlood gaat haperen. Bah! Ik zie wel twee gele poncho’s opbollen in de wind. Die zou ik goed in mijn schets kunnen verwerken. Maar alles wordt zeiknat!

We gaan een droger plekje zoeken. Erna stapt op een familie af die net de deuren van hun strandhuisje aan het sluiten zijn. Of we van hun terras gebruik mogen maken? Ja tuurlijk. Wat aardig! En zo zitten we er de rest van de dag prinsheerlijk bij. Als dank hangen we aan het einde van de dag een aquarel aan de waslijn. Dit plekje heeft significant bijgedragen aan ons geluksgevoel!

Ik besluit om me te concentreren op de plek waar de zee eindigt en de lucht begint. Zo in de regen gedompeld is dat een hele vage lijn, die een beetje lijkt te zweven. Het ziet er donzig en zacht uit, maar tegelijkertijd gevaarlijk en mysterieus. Die tegenstelling intrigeert me. Ik maak schetsen, focus me op het punt, doe kleuren oefeningen om de juiste kleur te vinden. Ik probeer het eerst zonder rood, maar mis dan toch een zekere warmte in de kleur.

Als ik eindelijk ga beginnen, is de regen wat geluwd. Er begint al wat meer licht door de wolken te komen, de kleuren veranderen steeds. Ik vervloek mezelf nog maar een keertje dat ik juist vandaag mijn telefoon ben vergeten. Hier valt niet tegenop te voorbereiden. Iedere keer is de kleur weer anders en ik kan hem niet vasthouden. Ik maak er snel een paar en dan is de horizon echt weer heel duidelijk.

Daar gaat mijn mooie plan, mijn voorbereiding en mijn focus. Wat nu? Ik baal en vooral ook omdat ik zelf zo stom was om mijn camera te vergeten. Ik schilder een volkomen ongeïnspireerde versie en raap mezelf weer bij elkaar. Dan maar overschakelen op het samenspel van zee en lucht. Ik kijk naar het steeds veranderende licht en wat dat doet met het water. Neem een ander kleurenpalet en geniet van hoe de zon steeds meer doorbreekt. Ik probeer hetzelfde op een groter formaat, worstel met de verhoudingen.

lucht uit vlakken en vlekken

Aan het einde van de dag ben ik er trots op dat ik me steeds heb weten te beperken tot alleen zee en lucht, met de horizon als focuspunt. Ik heb me aan mijn plan gehouden en merkte dat je nog best veel kunt variëren binnen die parameters. Ik heb me ook niet te veel door het eindproduct laten beïnvloeden, heb het gewoon steeds nog een keer gedaan. Toch ben ik maar over een paar aquarellen tevreden. En dat zijn eigenlijk de aquarellen die ik helemaal aan het begin heb gemaakt van het moment dat me echt gegrepen had. Wat ik mooi vind is ook hoe de lucht uit vlakken en vlekken is opgebouwd. Er zijn dingen organisch ontstaan.

Als ik achteraf nadenk over wat ik tijdens het schilderen gedaan heb, zie ik dat ik na het frustratiemoment de werken steeds op dezelfde manier heb opgezet: nat in nat en met veel horizontale lijnen. Ik dacht steeds: ‘hweh, dit kan beter, geen probleem, ik probeer het nog een keer, volgende. Oh hé het licht is alweer anders.’ Ik heb met Mariska werken bekeken en geanalyseerd wat goed was en wat minder en waarom. Maar ik heb daar vervolgens niets mee gedaan in de volgende versie.

Mezelf herhalen heeft weinig toegevoegde waarde. Had ik er niet meer uit kunnen halen als ik daar vervolgens iets mee gedaan had? Als ik vooruitgang wil maken, moet ik niet alleen veel werken maken, maar ook leren van de dingen die ik doe. En wellicht gaat dat beter als ik meer bewuste momenten ga inbouwen om even te reflecteren op wat ik aan het doen ben. Dus een zeer leerzame dag!