De Biënnale van Venetië in tien (oh nee, toch 11) woorden

Vorige week was ik met een groep studenten van de NAU op de Biënnale van Venetië. Heel veel kunst en pasta tot mij genomen. En hoe meer ik zag, hoe meer alles in mijn hoofd één grote brij werd. Een chronologisch verslag is bijna niet te doen. Vandaar voor jullie: een week Venetië van de hak op de tak. Welkom in mijn hoofd.

1 Heet
Het eerste woord dat in me op komt als ik terug denk is niet eens een woord dat met kunst te maken heeft, maar met de temperatuur. Het was iedere dag boven de dertig graden en gedurende de week werd het ook steeds warmer. De eerste nacht hadden wij niet door hoe de airco werkte, maar dat ding is echt onmisbaar in dit soort hitte. Daarna was even op de hotelkamer heaven. Ik ben paviljoens uitgelopen met als enigste commentaar: ‘te warm.’

2 Stranieri Ovunque
Het thema van deze Biënnale is ‘vreemdelingen overal’. Een beetje een wrange boodschap in een Italië dat ondertussen een zeer rechtse regering heeft en waar de rechten van minderheden eerder méér dan minder onder druk zijn komen te staan. Maar voor mij, en met mij de meeste studiegenoten, wel een thema dat aansluit. Er was veel kunst te zien van kunstenaars uit niet-Westerse landen, van minderheden, van kunstenaars buiten de kunstscene en LHBTIQ+ kunstenaars. Ik vond het verfrissend om deze perspectieven te zien.

3 Textiel
Ik heb veel textiele kunst gezien. Blijkbaar een materiaal dat in andere delen van de wereld meer gebruikt wordt (al is er hier in Nederland ook wel echt veel meer aandacht voor dat een aantal jaren geleden). Ik heb de meest fantastische wandkleden gezien. Sommige geborduurd, anderen deels met stoffen aan elkaar geplakt en deels genaaid. Batik, weven en haakwerk: het was er allemaal. Ook stonden er grote installaties waar enorme doeken aan hingen.   

Wat ik wel een nadeel van werken met textiel vind is dat het formaat een grote rol speelt. Een groot wandkleed doet direct veel musealer aan, een kleiner werk van stof heeft meer moeite om het etiket handwerk te overstijgen. Veel grote wandkleden worden met een groep mensen gemaakt, of – bijvoorbeeld in het geval van weven – door middel van een machine. Dat is in mijn eentje, met een voorkeur voor het handmatige en het ambachtelijke lastig te doen.

4 Heftige verhalen
Er is veel aandacht voor de achtergronden van de kunstenaars, waardoor onvermijdelijk verhalen over onderdrukking, kolonialisme, discriminatie en verzet een rol speelden. Op de hoofdtentoonstelling in het Arsenale beland je al snel in een enorme cirkelvormige opstelling waar een heleboel filmpjes worden getoond die als een soort bibliotheek van verzet en onderdrukking dienen.

Ik zag een knullig protest waarbij allemaal mensen een lied zongen en hand in hand stonden, maar ook een film uit de jaren zeventig waarin Turkse arbeiders zich voorstelde, soms in het Duits, soms in het Turks, meestal in een mengelmoesje. Ik vond het ontroerend.  Maar het waren er zoveel… na zes van die filmpjes gezien te hebben (ook over hoe alleen een homoseksuele jongen zich altijd voelde, films over uitsluiting en geweld) moest ik ermee stoppen, want het was TOO MUCH.

Hetzelfde geldt voor een andere zaal waar tien of meer enorme schermen hingen met landkaarten. Bij iedere kaart vertelde een migrant over zijn tocht. De uitzichtloosheid, het jarenlang van de ene naar de andere plek reizen in de hoop dat het daar wel echt beter te krijgen… Één zo’n film was voor mij genoeg, al zegt natuurlijk de hoeveelheid ook iets over de grootte van de problematiek.

Ook meerdere landenpaviljoens hadden een heftig verhaal als uitgangspunt. De opera van Egypte over een 19^e eeuw conflict met de Britten is me bijvoorbeeld ook goed bijgebleven. En ook Nederland had een opstelling waar het kolonialisme door bevraagd werd. Het zet mij zeker aan het denken, maar roept ook de vraag op waar de grens tussen kunst, activisme en documentaire ligt.

5 Openlucht Museum
Venetië is en blijft echt een schitterende stad. Ik wilde wel op ieder bruggetje stil blijven staan om het zoveelste doorkijkje te fotograferen. Maar ik weet ook dat heel dat centrum eigenlijk alleen maar draait op toerisme en dat er veel minder mensen wonen dan goed is voor een stad. Als we ’s avonds na het eten weer naar het hotel liepen, waren de straten zo goed als uitgestorven. De meeste andere mensen op straat waren studiegenoten en andere toeristen. Dat is toch een beetje apart. Het centrum voelt als een enorm groot openlucht museum.

6 Pasta
We hebben iedere avond Italiaans gegeten. Veel gevulde pasta in verschillende groottes. En zelfs op het meest toeristische plekje is een pizza altijd lekker. Het verveelde niet. Al had ik thuis wel weer zin in iets anders. Heel verschillende obers ook: van vriendelijk en meedenkend tot pushy en ronduit vijandig voor niet-prosecco drinkers.

7 Inspiratie
Ik kan natuurlijk niet vijf dagen ondergedompeld zijn in kunst zonder geïnspireerd te raken. En – ook natuurlijk – niet alleen maar op het gebied van textiel. Op de laatste dag bezochten we de tentoonstelling over Willem de Kooning. Ik had niet zulke hoge verwachtingen. Hij schildert niet direct in mijn stijl en ik héb al maanden niet geschilderd (vakantieplaatjes uitgezonderd).

Maar ik vond zijn werk eigenlijk erg inspirerend. Het plezier dat er afspatte! Die klodders verf die met zoveel zekerheid én liefde voor het schilderen op het doek gegooid zijn. Laag over laag, zijn kleuren mengend terwijl hij bezig was. Ik kreeg helemaal zin om weer te gaan schilderen. Ik houd wel echt van verf.

8 Totaal beleving
Wat me opviel bij de verschillende paviljoens is dat de kunstenaar (vaak was het er maar eentje) de ruimte had gebruikt om een totaal beleving te creëren. Een installatie, video én muziek. Waar het een begon en het ander ophield was niet interessant, als bezoeker had je het maar in zijn geheel te ondergaan. Daarbij vond ik zelf het paviljoen van Frankrijk interessant waar onderwaterfilms met een installatie van stof, draad en was werd gecombineerd. Het werk van Julien Creuzet zag er heel sprookjesachtig uit.

9 Dystopie  
Een ander paviljoen wat me erg bijgebleven is, is dat van Duitsland. Daar hangt een heel wat minder positieve sfeer. Binnen was het donker (en warm). Op een enorm scherm zie je mensen bewegen in een bos. Het komt een beetje creepy over. Is dit onze wereld? Of is dit ergens anders? Wat is er gebeurd? In het donker zien we een deur. We komen in een verlaten huis. Keuken, woonkamer, werkkamer, badkamer en slaapkamer: allemaal verlaten, onder het stof, hier en daar kapot. Wat is hier gebeurd? Waar zijn de bewoners? Het voelt echt unheimisch.

De films zijn van Yael Bartena en gaan over het verlaten van de aarde en met een moederschip op zoek gaan naar een nieuwe leefomgeving. Het huis is een installatie van Ersan Mondtag dat heet Monument eines unbetannter menschen. Toen ik hier doorheen was, moest ik echt even zitten.

10 Locatie
Overal is kunst. En allemaal in de meest fantastische gebouwen. Die Arsenale is een heel mooi gebouwencomplex. Eeuwenoud, vol historie en verhalen. Maar ook al die locaties in de stad zijn steeds weer een verrassing. Soms een palazzo, soms een kerk, soms een kleine galerie direct aan een kanaal, soms maar een binnenplaats tussen flats, maar nog steeds mooi.

Onze laatste stop was het werk van Yu Hong in de Chiesetta della Misericordia. Echt een fantastische kerk, gesticht in 939. Heel eenvoudig, de constructie zichtbaar, muren van verschillende soorten stenen. Hong toont hier een schilderijencyclus over leven en dood. Veel goud, mensen in vreemde houding, een beetje raar en ergens ook over de top, maar zo goed samengaand met het gebouw. En natuurlijk hier ook weer muziek. Ik heb op een stoel gezeten en mezelf laten overspoelen door die combinatie van gebouw, schilderijen en muziek. Een fantastisch kunst-slot aan ons bezoek!

11 Vriendschap
Deze studiereis deed ik met een groepje studiegenootjes die ik al wat beter kende. Toch was ik van te voren wel een beetje zenuwachtig. Met vier mensen in één kamer, super weinig ruimte om even tot jezelf te komen. Hoe blijf ik bij mezelf? Maar dat ging echt beter dan ik had durven hopen. Ik heb me steeds veilig en op mijn gemak gevoeld. We leerden elkaar steeds beter kennen. De gezelligheid en kameraadschap onderling heeft deze reis wel een extra gouden randje gegeven.

bijschriften:

• Dana Awartani Come, let me heal your wounds. Let me mend your broken bones, 2024, darning on medicinally dyed silk
• Julien Creuzet, Attila Cataracte ta source aux pieds des pitons verts finira dans la grande mer gouffre bleu nous ous noyâmes dans les larmes marées de la lune, 2024, installatie (detail)
• Ersan Mondtag, Monument eines unbetannter menschen, 2024, installatie (detail)