Pioniers – fotografie door vrouwen

Afgelopen dinsdag ging ik met mijn dochter naar de tentoonstelling Pioniers – fotografie door vrouwen in het Nationaal Archief. Altijd geïnteresseerd in de blik vrouwelijke kunstenaars, stond deze tentoonstelling al sinds december op mijn verlanglijstje en nu is het gelukt. Op de valreep, want hij loopt nog tot in dit weekend. Ik ben blij dat ik geweest ben.

De tekst van de website: ‘Vrouwen zijn sinds de uitvinding van de fotografie in 1839 actief als fotograaf. Ze werken in alle genres en spelen op vele manieren een rol als pionier. Toch zijn de bijdragen van vrouwen aan de fotografie onderbelicht gebleven. In deze tentoonstelling staat het vernieuwende werk centraal van 43 vrouwen die pioniers zijn in de fotografie.’  

Om de tentoonstelling binnen te komen moest je je kaartje voor een scanner houden en daarna kwam je in ruimte waarvan de sfeer me deed denken aan een parkeergarage. Groot, donker en met een laag plafond. Het begint bij de eerste fotograaf van Nederland Alexine Tinne. Er hangen twee piepkleine portretjes, terwijl ik van haar eerder een hele mooie fototentoonstelling zag. Ik denk: ‘Waar heb ik mijn dochter nu mee naartoe genomen…’

Alle foto’s komen uit het Nationaal Archief, wat soms wel bepalend is voor wat je ziet. Anders hadden er van Tinne vast wel meer én andere werken gehangen. Dit merk ik ook bij Emmy Andriesse en Eva Besnyö. Van die laatste hangt er bijvoorbeeld een hele saaie foto van een wiel. En dat terwijl ik weet dat zij echt super mooie foto’s gemaakt heeft. Dat vertekent het beeld over zo’n fotograaf. Sommige fotografes missen, blijkbaar heeft het Nationaal Archief geen werk van Lee Miller in de collectie.

Maar gelukkig blijken er een heleboel interessante verhalen te vinden. De eerste was dat van Augusta Curiel (1873-1937). Deze Surinaamse fotografe was zelfs hofleverancier van Wilhelmina en legde alle belangrijke gebeurtenissen in Suriname vast. Ook fotografeerde ze het leven op plantages. De beelden laten het leven in Suriname zien, zoals als de witte mensen het graag wilde zien. Ik had nog nooit van haar gehoord, wat ik een gemis vind.

Het verhaal van Gerda Taro sprak heel erg tot mijn verbeelding. Samen met Robert Cappa (haar geliefde) versloeg zij de Spaanse Burgeroorlog (supermooie foto van een meisje met geweer gespot). Hun foto’s werden eerst alleen onder de naam van Cappa verkocht omdat hij serieuzer werd genomen. Veel van haar werk is lang onder zijn naam de geschiedenis in gegaan. Misschien ook omdat ze zelf in 1937 dodelijk gewond raakte bij de slag van Brunette. Ze is maar 27 jaar geworden…

En wat te zeggen van de fotoserie van Bertien van Manen Vrouwen te gast, in 1979 als boek uitgegeven? Ze fotografeert vrouwelijke arbeidsmigranten die hier komen om te werken in hun dagelijkse bezigheden. Er spreekt een nieuwsgierigheid naar andere werelden uit, die ik fijn vind om te zien. Ik krijg zin om haar foto’s na te schilderen.

Ik zag meer interessant werk uit de jaren zeventig (met vaak een feministische inslag). Bijvoorbeeld dat van Abigail Heyman (ook nieuw voor mij). Haar serie Growing Up Female vond ik erg indrukwekkend. Waar loop je tegen aan als vrouw? Op een foto die ik erg sterk vind, zie je een vrouw in bikini met een kind aan haar been. De hele setting, overal dozen en troep (zijn ze aan het verhuizen?), de vertwijfelde houding van de vrouw! Ik heb zoveel vragen! Ik zou hier een verhaal bij kunnen schrijven.

En dan heb ik het nog niet over haar beroemdste foto, die ook te zien is. Die gaat over de abortus die zij onderging in 1974. Abortus is dat jaar legaal geworden in de VS. Je kijkt door haar blote benen heen naar de arts die op het punt staat de ingreep uit te voeren. Het ziet er heel kil en confronterend uit én is tegelijkertijd een killerplaat. Stil staan we even te kijken.

Het Nationaal Archief komt pas in oktober met een bijbehorende publicatie (too late!!). In de trein terug heb ik gelijk zitten googelen of die fotoboeken van Bertien van Manen en Abigail Heyman nog te koop zijn. Deze twee boeken gaan op mijn ‘als ik nog eens ECHT iets te vieren heb’-lijstje. Net als een vuistdik boek over Gerda Taro. Dus zeker geen spijt van mijn bezoek 😉