Teken mee: glans en glinstering

De winkels zijn alweer in kerststemming: overal kerstbomen, lichtjes hangen over de straten. Het glanst en glinstert allemaal als een malle. Dat doet mij denken: hoe teken je nu eigenlijk glans? En is december niet de perfecte maand om dat te onderzoeken?

Glans is de weerschijn die je ziet op gladde voorwerpen: op glas, metaal, goud en zilver, dun porselein. Het licht (en vaak ook de omgeving) spiegelt in het voorwerp waardoor het bepaalde kleuren en schittering krijgt. Soms heeft het voorwerp van zichzelf eigenlijk  nauwelijks kleur – denk aan glas of metaal – maar weerkaatst het allemaal andere dingen.

Dit soort voorwerpen hebben kunstenaars altijd al voor een uitdaging gesteld. Het is niet voor niets dat in zeventiende-eeuwse stillevens zoveel glaswerk, tin en zilverwerk verwerkt is. Aan de ene kant liet het de rijkdom van de eigenaar van het schilderij zien, maar tegelijkertijd ook de kwaliteiten van de kunstenaar. Hoe echter het leek, hoe groter zijn kunde.

In oude schilderboeken van die tijd staat uitgelegd hoe schilders dat zouden moeten doen. In het filmpje onder aan dit blog zie je het meisje van Het geheim van de meester uitleggen hoe ze een glas schildert. Ze citeert daarbij ook uit zo’n oud ‘recepten’ boek. Volgens dat recept moet je eerst de achtergrond schilderen, dan de kleur van het glas daar dun en transparant overheen en als laatste de glimmers erop.

Ik merk dat ik het tekenen en schilderen van glimmende voorwerpen liever vermijd. Ik ben aan de ene kant meer geïnteresseerd in organische vormen zoals bloemen en planten, maar ik moet eerlijk bekennen dat ik ook gewoon nog nooit echt de moeite heb genomen om te onderzoeken hoe je nu eigenlijk goed glas of metaal kunt weergeven. Dus wat dat betreft is het voor mij een goed onderwerp om eens bij stil te staan.

Glas

Wat glas zo moeilijk maakt is dat je erdoor heen kunt kijken. Je ziet ook de achterzijde van het glas, wat erin zit én wat erachter ligt. Hoe dikker het glas, hoe sterker de voorwerpen die erdoorheen schijnen vervormd zijn. Dat klinkt mij gelijk al als een on-tekenbaar ding in de oren. Of – zo zou je het ook kunnen formuleren – als een uitdaging 😊

Ik heb een beetje door mijn tekenboeken zitten bladeren voor advies. Glas tekenen is moeilijk. Je moet veel oefenen, goed kijken en geconcentreerd blijven werken. Het schijnt makkelijker op gladder papier. ‘De illusie van glas wordt versterkt door de samenhang met de achtergrond,’ lees ik. Dat kan ik me voorstellen want je kijkt door het glas naar die achtergrond.

In een boekje over schilderen met olieverf vind ik nog meer aanwijzingen. Als je een glas schildert, kun je dat het beste doen op een gekleurde achtergrond. Wees selectief met wat je schildert: je hoeft niet alles wat je weerspiegeld ziet af te beelden om ervoor te zorgen dat het een glas lijkt. Concentreer je op de belangrijkste lichte en donkere vormen. Begin met de basisomtrek van het glas, breng dan eerst de donkerdere tonen aan en de lichtste als laatste. Die uitersten zorgen ervoor dat het een geheel wordt.

Gebruik niet maar één kleur wit voor de lichtpunten. De manier waarop het licht op het voorwerp valt, beïnvloed de kleur. Dus daar moet je in variëren. Gebruik warm wit, met een piepklein beetje cadminum geel of oker erdoor. En dan nog een belangrijke: de glimmers in het glas zijn aan de voorkant veel helderder en groter dan die aan de achterkant van het glas. Én: het licht op de rand van het glas is nooit op de hele rand overal even helder: dus geen overal even dikke rand maken aan de bovenkant van je glas.

Metaal

Wat opvalt bij een voorwerp van metaal is dat de lijnen tussen de verschillende toonwaarde vlakken heel duidelijk zichtbaar zijn. Alle toonwaarden zijn duidelijk begrensd. De lichtste lichtreflectie bevind zich altijd direct naast de donkerste. Laat de lichtste lichtreflecties wit en beperk de tekening tot drie of vier toonwaarden die duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn.

Glanzend metaal reflecteert niet alleen licht, maar ook kleur uit de omgeving en je ziet vervormingen die van te voren moeilijk in te schatten zijn. Ook hier is het dus weer belangrijk om goed te kijken naar wat je ziet.  En dat zo precies mogelijk namaken. Ook als het hele vreemde vormen zijn (goede les in kijken en niet interpreteren). Al naar gelang het soort licht (koel of warm) zullen ook de weerspiegelde kleuren verschillen.

Sommige metalen zijn wat doffer, minder gepoetst of gebutst door ouderdom en die zullen de kleuren doffer weerspiegelen dan de glanzende strakke voorwerpen. De lichte en donkere tinten zijn er nog, maar minder uitgesproken van toon.

Wat is de challenge?

Ik wil de komende weken 10 verschillende glanzende en glinsterende voorwerpen te tekenen en of te schilderen. Denk daarbij aan een glas, een glazen schaaltje, een lepel, een zilver voorwerpje, een vaas, een pan of bijvoorbeeld een schaar. Niet naar een foto maar naar waarneming. Ik zal met potlood en met olieverf werken, maar misschien ook met soft pastel. Dat weet ik nog niet zeker.

Doe je mee? Je kunt zelf je voorwerpen kiezen en het materiaal dat je wilt uitproberen. Ik zou het leuk vinden de werken die je maakt te zien. Je kunt je tekeningen hieronder toevoegen, naar me mailen via lies@leerttekenen.nl of delen in de Facebookgroep. Zelf deel ik ook de tekeningen die ik maak in deze groep.

Benieuwd naar je ervaringen!