Verliefd op (de schilderijen van) Klimt

Afgelopen donderdag was ik in het Van Gogh museum en daar heb ik me vergaapt aan de mooie schilderijen van Klimt en tijdgenoten. Vorige week las ik een hele positieve recensie over de tentoonstelling Golden boy Gustav Klimt. Inspired by Van Gogh, Rodin, Matisse, dus ik was heel nieuwsgierig. Hoewel ik ‘Golden Boy’ een veel te gelikte titel vind die niets zegt over de inhoud, heb ik zeker genoten van de schitterende schilderijen van Klimt en tijdgenoten.

De NRC gaf deze tentoonstelling zelfs vijf ballen. Ze schreven in hun recensie dat er een grote hoeveelheid topwerken te zien zijn, die in elegante combinaties bij elkaar hangen. ‘Het grondige onderzoek dat de tentoonstellingsmakers deden naar de artistieke invloeden van Klimt en de vele kunstwerken die die invloeden illustreren en ondersteunen, maken de expositie extra de moeite waard.’ Bring it on!

We hadden kaartjes voor kwart over elf maar moesten in de hal van het museum nog een half uur in de rij staan voordat we de tentoonstellingsruimte in konden. Tijdens het wachten was ik daar niet echt blij mee, maar eenmaal binnen wel. Het was precies druk cq rustig genoeg. En gelukkig hoefden we er ook niet binnen een bepaalde tijd weer uit te zijn. We konden alles goed bekijken.

Het idee van de tentoonstelling is dus om te laten zien door welke kunstenaars Gustav Klimt was beïnvloed. Dat lieten ze zien door werken naast elkaar te zetten. En zijn inspiratie bronnen waren niet de minste: naast Alma Tadema waren dat bijvoorbeeld Knopff, Whistler, Singer Sargent, Manet, Monet, Matisse en Rodin. Dat concept moest even landen. In het begin zei ik steeds: dat werk lijkt toch wel erg veel op zijn voorbeeld Alma Tadema en dan bleek het een schilderij van Alma Tadema zelf te zijn. Je kon op deze manier erg goed vergelijken en dat vond ik erg interessant. Je zag op deze manier de overeenkomsten heel duidelijk.

Het werk van Klimt zo ingebed te zien in zijn tijd deed het me weer beseffen dat zelfs grote kunstenaars als Gustav Klimt niet alle inspiratie uit zichzelf halen. Alle kunstenaren worden beïnvloed door mensen om hen heen, door andere kunstenaars. Geheel volgens de strategie van Steal like an Artist, kopieerde Klimt zijn inspiratiebron niet, maar gebruikte hij iets wat hij zag om zijn eigen idee te versterken. Zo vond hij bijvoorbeeld bij Knopff een bepaalde donkere sfeer die hij vervolgens op zijn eigen manier ging toepassen. En ik zie zeker overeenkomsten tussen zijn landschappen en die van Van Gogh, maar je zou ze nooit door elkaar halen.

Ik merk dat ik nu wel echt anders door zo’n tentoonstelling heen loop. Overal bekeek ik de verschillende kleuren die er in een gezicht gebruikt werden. Dat waren er vaak een stuk minder dan dat ik zelf aan het doen ben en de kleurverschillen waren ook bijna altijd minder groot. Het kleurgebruik van Klimt sprak me erg aan. Zeker bij het portret van Hermine Gallia (1903-1904) waar ik een zekere herkenning bij voelde omdat Klimt hier ook gebruik maakt van een beperkt palet met veel nuances.

Waar ik bij mezelf soms dat beperkte palet wat saai vind worden, heb ik dat nu helemaal niet. Ik weet nog niet precies waarom. Daar ben ik nog op aan het broeden. Er zitten weinig contrasten in dit schilderij, maar toch geeft het veel sfeer en warmte. In de jurk van de vrouw zitten wel veel lichte schakeringen. Misschien is dat genoeg contrast? Misschien hoeft er ook weer niet overal een heleboel contrast in te zitten?

Zelf ben ik bezig met diepte en platheid. Waarom krijg je soms wel diepte en op een ander moment weer niet en wat vind ik daarin eigenlijk mooi? Bij Klimt zie ik dat je die twee ook door elkaar kunt gebruiken. Hoe zijn Dame in fauteuil (verschillende gezichten uit 1897-1898) samensmelt met de achtergrond vind ik intrigerend. Later schildert Klimt bijvoorbeeld de hoofden van zijn vrouwen in 3D maar laat de kleding of de achtergrond of allebei meer versmelten tot een decoratie. Dat kan natuurlijk ook: je hoeft niet ofwel voor plat ofwel voor meer diepte te kiezen in een werk. Je kunt het ook combineren.  

En dan hingen er tussen de werken van Klimt minstens zulke interessante kunstenaars. Naast Van Gogh, was er Matisse (niet de mooiste), Manet, Monet, Munch (wel erg pretty), Rodin, Knopff en nog veel meer. Ik heb de catalogus gekocht zodat ik thuis nog verder kan genieten. Nu ben ik van plan om hem ook echt te gaan lezen, maar ik doe geen beloftes (ahum). Het is in ieder geval voor het eerst sinds tijden dat ik na een bezoek aan een tentoonstelling denk: misschien ga ik nog wel een keer!

Ben je ook geweest? Laat me hieronder weten wat jij ervan vond en welk schilderij jou het meeste aanspreekt.

Bijschriften van boven naar beneden en van links naar rechts:
– Gustav Klimt, Waterslangen II, 1904, Bewerkt 1906-1907, Olieverf op doek, 80 x 145 cm, Privécollectie, courtesy of HomeArt
– Gustav Klimt, Johanna Staude, 1917–18, Olieverf op doek, 70 × 50 cm, Belvedere, Wenen
– Gustav Klimt, Italiaans tuinlandschap, 1913, Olieverf op doek, 110 x 110 cm, Kunsthaus Zug, Stiftung Sammlung Kamm
– Gustav Klimt, Portret van Hermine Gallia, 1903-1904, Olieverf op doek, 170,5 x 96,5 cm, The National Gallery (in 1976 aangekocht)
– Gustav Klimt, Emilie Flöge, 1902 (met aanpassingen tot 1908), Olieverf op doek, 178 x 80 cm, Wien Museum