Hoe belangrijk is focus?

Vaak krijg ik te horen: focus je op één ding. Doe alleen aquarel, of alleen olieverf, kies één onderwerp. Beperk je. Dan zal je merken dat je dat daarin een stapje verder kunt gaan. Ik heb dit geprobeerd door te zeggen: ik focus op cobra, aquarel en op landschappen. Als ik nu kijk waar ik mee bezig ben, dan is dat een heleboel van alles en een beetje van wat ik met mezelf had afgesproken. Waarom heb ik zo’n moeite om me op één ding te focussen en is dat eigenlijk wel erg?

Het voordeel van focussen is theoretisch dat je effectiever zal zijn. Het kan op twee niveaus: in het groot (op projecten, levensrichting, studiekeuze) en in het klein (je bent ergens mee bezig en wilt je daar het komende uur op concentreren). Het gaat voor mij dus om iets ertussen in: een half jaar alleen aquarel doen is geen levensvraag, maar ook geen kwestie van jezelf een uurtje concentreren.

De tips die ik op internet tegenkom zijn als volgt: beperk je keuze, doorzetten (het is een marathon geen sprint), laat je niet afleiden, pauzeer voldoende, schrijf je doel op, zeg nee tegen dingen die niet tot je doel leiden en pak uitstelgedrag aan. Het belangrijkste bij het houden van focus is voldoende motivatie. Focus betekent kiezen en je aan je keuze houden.

Ligt achter mijn focusprobleem alleen het feit dat ik het moeilijk vind om keuzes te maken? Ik vind het zeker lastig om iets, dat ook leuk en interessant is, uit te sluiten. Als ik kies voor aquarel, dan mis ik gelijk de olieverf en het pastelkrijt. En als ik zeg: ik doe alleen maar landschap, dan mis ik het om mensen te schilderen. Maar ik denk dat er meer aan de hand is:

Focussen voelt beperkend

Ik zeg altijd over mezelf dat ik niet kan kiezen. Maar het is net zo goed een keuze van mezelf om ook mensen en portretten te willen maken. Ik kies er zelf voor om me niet te focussen. Ik vind het gewoon fijn om wat meer te meanderen. Mijn hoofd werkt niet echt in een rechte lijn, maar juist in bochten. Focussen voelt voor mij als iets opgelegds, niet als iets van mezelf.

Ik kan er niet zo goed tegen als ik iets ‘moet’.  Ik houd van de vrijheid die het geeft om veel mogelijkheden te hebben. Mijn leven bestaat voor een groot gedeelte uit schrijven en schilderen. Is het dan zo gek dat ik binnen dat onderwerp houd van wat meer afwisseling?

Te veel van hetzelfde gaat me vervelen

Toen ik probeerde alleen landschappen te schilderen, vond ik dat een tijdje leuk, maar al snel begon het me te vervelen. Nog een zeegezicht, weer dat akker. Nog een keer een zonsondergang, maar nu met andere kleuren, hiep hoi!  Afwisseling werkt voor mij om plezier te houden in het onderwerp. Als ik het ene (even) zat ben, neem ik weer iets anders.

Afstand geeft nieuwe inzichten

Toen ik me realiseerde dat het doelloos is om te proberen ‘de troost van het landschap’ te schilderen, ben ik gestopt met de Wissant landschappen. Rationeel een bepaald gevoel vast te leggen, werkt niet. Gevoelens komen spontaan in een schilderij, niet gepland. Sindsdien ligt het landschappen project stil.

Vorige week besloot ik om een deel van de landschappen op te ruimen. Ik heb aan de muur van mijn werkkamer tekeningen hangen waar ik in mijn hoofd nog mee bezig ben. Die ik interessant of inspirerend vind, of die me een opstapje lijken naar het volgende. Vorige week heb ik een groot deel van de landschappen opgeruimd. De rest van de muur heb ik gevuld met portretten en figuren.

Terwijl ik daarmee bezig was, viel het me op dat de referentiefoto’s van Wissant, allemaal hele duidelijke lijnen bevatten, zowel horizontaal als diagonaal. En die lijnen wijzen naar een bepaald focuspunt. Ik kreeg zin om snelle schetsen te maken, waarin die lijnen meer benadrukt worden. Toen bedacht ik dat ik misschien eerst een tekst op het papier kunnen schrijven en daaroverheen schilderen. Als een verborgen laag onder de verf. Nieuwe ideeën popten op in mijn hoofd als popcorn in de magnetron. Juist doordat ik een tijdje met andere dingen bezig geweest ben, kon ik weer met een nieuwe blik naar Wissant kijken.

Erica Nussbaum zei altijd tegen mij: ‘Iedereen is anders, de een focust, de ander juist niet. En je leert overal van. Misschien leer je wel iets over tonen als je met olieverf werkt, iets wat je daarna ook in aquarel kunt gebruiken. Leerprocessen zijn veel minder recht dan dat wel wordt gedacht.’ Waarvan akte.