Tonenwaarden tekenen

Als je je tekening meer diepte en dramatiek wilt geven kom je al snel bij het gebruiken van tonen en toonwaarde. Licht en donker is namelijk het belangrijkste element voor het zien van verschillen. Daarnaast helpt het je compositie. Mijn werk mag wel wat contrastrijker dus reden genoeg om in de komende challenge de toonwaarde weer eens centraal te zetten.

Om licht en schaduw te kunnen suggereren in je werk, moet je zorgen dat er lichte (waar licht op valt) en donkere (de schaduw) vlakken. Tussen helemaal verlicht en helemaal donker zitten een heleboel variatie. Dit noemen we tonen of toonwaarden. Om dat makkelijker te kunnen tekenen, beperken we bij het tekenen en schilderen de oneindige hoeveelheid scharkeringen tussen licht en donker meestal tot iets tussen vier en twaalf waarden. Veel gebruikt is vijf tot zeven waarden plus wit.

Het is niet altijd makkelijk om de tonen te zien. Kleur en patronen werken afleidend. Je kunt tonen beter waarnemen als je je ogen een beetje dicht knijpt en je door je wimpers heen gluurt. Hoe dat precies werkt kun je in een eerder blog teruglezen. Je kunt tonen ook beter zien bij een zwart wit afbeelding, want dan word je niet afgeleid door kleur. Je kunt dus als hulpmiddel je referentiefoto in zwart wit veranderen.

Het belang van toon
Toon heeft meerdere functies. Allereerst zorgt het voor diepte. Door schakeringen in licht en schaduw zien we drie-dimensionele vormen en diepte in de ruimte. Dankzij het spel van licht en schaduw zie je hoe hoog een stoeprand is of hoe groot een voorwerp. Een bol wordt rond, door het toevoegen van schaduwen.

Maar licht en donker speelt ook een belangrijk rol in een compositie. Je oog wordt namelijk geleid langs de contrasten tussen licht en donker. Je kunt je iets benadrukken door het licht erop te schilderen en de rest in het donker te laten. Of donker ernaast te zetten. Dit wordt veel gebruikt. Let er bij foto’s (of in series) maar eens op waar het licht op valt. Waar is het licht, waar is het donker?

Als je ontevreden bent over je compositie – je vindt hem rommelig en onsamenhangend – kan het helpen om eens goed naar de verdeling tussen licht en donker te kijken. Een eenvoudige, krachtige compositie in een beperkt aantal tonen is vaak effectiever maar ook moeilijker te bereiken dan een complexe compositie met veel verschillende toonwaarden, maar zonder verbindend patroon. Dit herken ik zelf erg. Ik wil vaak te veel details die ik leuk vind toevoegen en die zorgen dan voor een warboel bij het eindresultaat. Duidelijke keuzes in het licht en donker verbeteren vaak je compositie.

Daarnaast kun je de sfeer beïnvloeden met je toon. Een bos met hele donkere tonen geschilderd, geeft bijvoorbeeld een heel ander gevoel dan hetzelfde bos in hele lichte kleuren groen. En als je dan in dat donkere bos een lichtje laat schijnen uit het raampje van een verscholen huisje, trekt dat direct je aandacht. Tussen zacht groen, was het raam niet eens opgevallen. Het lichte bos geeft je een heel ander gevoel dan een donker bos met een eenzaam lichtje in de verte.

Challenge
Reden genoeg dus om je tonen in de gaten te houden. Vandaar dat de challenge dus in het teken van toonwaarden staat. Doe je mee? Je kunt thuis zelf je eigen foto’s proberen en je resultaten delen via de reacties onder dit blog. Of je kunt mee tekenen via Facebook en de Lies Leert tekenen Community. Daar zijn we ondertussen met vijf personen. Erg leuk om elkaar te stimuleren. Hier vind je een album met de foto’s die ik zelf gebruik.  

De challenge is als volgt: kies een referentie foto. Begin als warming up (tekenen is ook een soort sport) met een snelle schets met een doorlopende lijn (dus geen enkele keer je pen of potlood van het papier halen tot je klaar bent). Daarna schilder of teken je een versie van je foto, waarbij je vooral kijkt naar de toonwaardes. En je gebruikt maximaal vier of vijf tonen plus wit. Er is geen tijdsdruk, maar ik zou streven naar een kwartier, maximaal een half uur.

Wanneer je aan het werk gaat, moet je dus gaan kiezen wat je in welke toonwaarde gaat doen. Je moet de werkelijkheid vereenvoudigen. Je kunt dit in zwart-wit doen, maar ook in één kleur of met meerdere kleuren. Ik ga het alle drie minstens één keer proberen. Het kan helpen om voor je begint een verloopje te maken, zodat je een beetje houvast hebt.

Ik zou het leuk vinden jullie werk te zien, hier of in de community!

Succes!!