Waarom de winter ook een functie heeft ofwel: het belang van contrast

Stel je een leven voor met alleen maar zomer? Zou je dan nog net zoveel genieten van de zon? Of altijd alleen maar vakantie? Ga je je dan niet uiteindelijk vervelen? Stel dat je alleen nog maar op het platteland kon zijn en nooit meer de bruisende stad kon ervaren, zou je dan nog zo genieten van de stilte? Contrasten maken het leven interessant. En dat geldt ook voor kunst!

Louise Fletcher stelt zelfs dat contrast het belangrijkste middel is dat je hebt om je werk te verbeteren. Contrast maakt je werk visueel interessanter. Contrasterende elementen zorgen ervoor dat je beter blijft kijken. Ik dacht gelijk aan het contrast in licht en donker, in warme en koele kleuren. Maar er is nog zoveel meer mogelijk!

Wat dacht je bijvoorbeeld van druk versus rustig, harde hoeken versus zachte overloopjes, tekenlijnen versus brede verfstreken, rechte lijnen versus kronkelige lijnen, los versus strak? Maar je zou ook verschillende onderwerpen kunnen combineren, of verschillende stijlen in hetzelfde werk, of verschillende materialen.

Zo kwam ik dus op het aquarellandschap met een olieverf portret eroverheen, die ik bij het artikel ‘kiezen, kiezen, kiezen’ heb geplaatst. Ik verwachtte er niets van, maar vind het resultaat zelf best interessant. De combinatie geeft de geportretteerde een achtergrond. Niet alleen op het werk, maar ook meer inhoudelijk. Je gaat er een zeeman in zien, iemand die van het buitenleven houdt. Dat vond ik een spannende constatering.

Oefenen met contrast

Louise geeft ons opdrachten om te oefenen met contrast in compositie, toon, kleur en ‘mark-making’. Van dat laatste woord, kan ik maar niet op het juiste Nederlandse woord komen. Het gaat over op wat voor manier je je materiaal op papier of doek overbrengt (brede strepen, dunne lijnen, stempelen of rollen etc.). Vertalingen zijn welkom!

Om contrast in je werk te bereiken geeft Louise de volgende instructie: zorg voor zoveel mogelijk verschillende dingen en vermijd onbewuste herhalingen. Denk steeds: wat is anders van wat ik al op het doek heb staan? Bekijk je werk van een afstandje. Vind je het te saai? Bedenk hoe je het kan verlevendigen. Vind je het te druk? Maak het rustiger. En check steeds of je niet per ongeluk te veel dezelfde vormen gebruikt.

Achter mij op mijn ezel hangen twee kleine composities. Ze zijn abstract. Dat voelt wat onwennig, maar ook wel goed om mee te oefenen. Ik heb een groot vel random vol geschilderd en in zes stukken geknipt. Daarna ben ik op ieder stuk van alles gaan toevoegen aan de hand van de bovenstaande instructies. Eentje was erg druk, dus begon ik met delen oververven om het rustiger te maken. De ander had een groot zwaar blok in de linker hoek, dus daar begon ik met lijnen doorheen te tekenen. Allebei hebben ze al ondertussen heel wat extra laagjes.

Mijn oudste dochter komt net binnen en bekijkt ze alle twee. Ze wijst de rechter aan als beste van de twee. Ik vraag haar waarom? ‘Die heeft meer diepte’, antwoordt ze. Ze wijst naar het dunne zwarte lijntje onder en dan naar de dikke streep rechts van het midden: ‘Dit vind ik mooi.’

Als je even mee me meekijkt, dan zie je dat het contrast in de rechter compositie groter is, er zijn minder dezelfde vormen, de kleurcontrasten zijn groter. Punten voor Louise!