Zelfportret naar Käthe Kollwitz, ofwel hoe meditatie je werk kan beïnvloeden

Vorige week deed ik mee aan een London Drawing les onder leiding van Jonathan Farr. Inspiratiebron waren de donkere tekeningen van Käthe Kollwitz. Haar werk is zo krachtig, maar ook zo dramatisch dat ik me afvraag dat daarvan in mijn zelfportret terecht zal komen.

De Duitse Käthe Kollwitz (1867-1945) is vooral bekend als grafisch kunstenares en beeldhouwer maar heeft ook aangrijpende tekeningen gemaakt. Ze woonde in een arme wijk van Berlijn, waar haar man als arts werkte. Ze werd gegrepen door de armoede die ze om zich heen zag en veel van haar werk is daardoor geïnspireerd. Ook de verbintenis tussen moeder en kind heeft ze vaak vast gelegd, zeker nadat haar eigen zoon stierf.

Het werk dat we zien voordat we zelf gaan tekenen is vrij donker, met hier en daar helder licht. Opvallend vaak tekent ze personen met een hand onder de kin. Vooral haar zelfportret uit 1935, die juist heel erg ingezoomd is, vind ik erg sprekend. Er zitten weinig lijnen in, maar haar gezicht ontstaat uit verschillende tinten grijs. Ik voel me aangesproken. Haar ogen zijn priemend, alsof ze me iets wil zeggen.

In de flow

Voor we gaan tekenen, moet ik eerst rustig gaan zitten voor een korte meditatie. Twee minuten mijn ademhaling tellen. Vier tellen inademen, even vasthouden en dan vier tellen uitademen en weer even vasthouden. Denk aan iemand. Nogal een brede keus, maar na net allemaal werk van Käthe Kollwitz gezien te hebben moet ik aan mijn oma denken. Ooit kreeg ik een map van haar met oude reproducties en volgens mij zit daar ook een Kollwitz tussen. Ik zie mijn oma voor me, ik zie de map en ons samen bij die tekeningen.

Ogen open en aan de slag. Ik zet nog een lampje naast mijn hoofd om wat meer licht te krijgen. Het licht is niet erg sterk, maar toch wel zichtbaar. Ik heb mijn hand onder mijn hoofd, probeer mijn hoofd was meer van de zijkant te draaien, maar ergens tijdens het tekenen vergeet ik dat. Ik zit in de flow, hoor wel de aanwijzingen, maar luister eigenlijk niet echt. Ik kijk naar het licht en het donker en probeerde dat te vangen. Mijn haar niet te duidelijk, de achtergrond donker.

We werken met conté. Dat spul heb ik, maar ik doe er eigenlijk niets mee. Begrijp niet goed het verschil met houtskool: conté is stugger en je kunt het minder goed uitsmeren. Maar met de verschillende gradaties in dichtheid van het donker bij het zelfportret van Kollwitz in gedachte, probeer ik er steeds donkerdere stukken te maken door lagen over elkaar te zetten. En – ook belangrijk – ik probeer er licht in te houden. En eigenlijk gaat dat best goed met conté. En dan is de tijd opeens voorbij.

Contact maken

Ik ben best wel tevreden over deze tekening. De hand is niet goed, er hadden meer gradaties in grijs in kunnen zitten en de lijnen om de mond zijn te zwaar. Maar ik ben best wel donker gegaan met het zwart en ik zie er iets in wat ik niet goed kan beschrijven. Iets persoonlijks? Als commentaar krijg ik te horen dat het lijkt alsof ik in gedachten verzonken was en dat even onderbrak om dit te tekenen om dan weer verder te denken.

Als ik terugdenk dan geloof ik niet bewust aan mijn oma dacht maar vooral bezig was met kijken. Nu vraag ik me af of ik in mijn onderbewuste toch meer contact met haar had, dan ik besefte. Ik voelde me heel rustig en gefocust. Ik ben trouwens nog op zoek gegaan naar de reproductie, waarvan ik dacht dat die onderin mijn kledingkast lag. Niet dus. Vraag me af waar die dan wel is. Of zou ik het me verbeeld hebben?