De perfectie paradox of waarom mijn Rembrandt kopie goed genoeg is

Heb je ook dat je altijd ziet wat er beter kan aan je tekening en niet wat eraan gelukt is? Het is niet zoals het je in je hoofd had voorgesteld of niet precies zoals je voorbeeld? Dan heb je last van de perfectie paradox: altijd streven naar een onhaalbaar ideaal.

In de tijd van Aristoteles betekende het woord perfect hetzelfde als compleetheid. Tegenwoordig staat het woord meer gelijk aan foutloosheid. Best een groot verschil: je kunt compleet zijn met fouten en al, maar dat is voor foutloosheid niet genoeg. Als je streeft naar foutloosheid, leg je eigenlijk de lat onbereikbaar hoog.

Last van perfectionisme
Perfectionisme bestaat uit twee delen: het willen uitsluiten van fouten en het je zorgen maken over of je wel perfect genoeg bent. Als je zo gefocust bent op of alles wel goed gaat en of anderen vinden dat je het wel goed genoeg doet, ga je snel risico’s mijden en op safe spelen. Dat maak het makkelijker om ofwel dichterbij het ideaal te eindigen ofwel het mindere resultaat voor jezelf en anderen te kunnen verklaren.

In mijn vorige blog over mijn Rembrandt kopie noemde ik als eerste reden om hem niet af te willen maken: hij wordt toch nooit zo goed als die van Rembrandt zelf. Het lijkt me ook wel een beetje een onhaalbaar ideaal om te willen dat mijn kopie net zo goed is als de oorspronkelijke Rembrandt. Misschien een beetje een perfectionistische gedachte van mezelf? En als die me heeft bijna tegengehouden om de kopie af te maken, zat het me zeker in de weg.

Perfectie paradox
Steven naar perfectie leidt vaak tot een eindresultaat minder goed is dan had gekund. Het onophoudelijk streven naar het onhaalbare ideaal, leidt paradoxaal genoeg dus uiteindelijk tot een lager resultaat. Angst om te mislukken leidt vaak tot het maken van veiligere keuzes. In mijn favoriete podcast Art Juice hoorde ik van de week dat als je wilt groeien als kunstenaar je bereid moet zijn om veel slechte dingen te maken. Experimenteer, zoek naar wat bij jou past. Openstaan voor mislukken staat haaks op het streven naar perfectie.

Ik heb mijn kopie ondertussen af verklaard. Op de ochtend van mijn les heb ik er nog twee uur aan gewerkt. De stoelpoot, de sieraden en nog maar een derde (of vierde?) nose-job nadat mijn jongste dochter aangaf dat ze toch wel een enorme neus had. De juf gaf nog als tip om nog wat lichtere tonen aan te brengen in het gezicht en in haar mantel. En ook dat heb ik gedaan. Als ik er nu naar kijk denk ik: ik had de hand nog verder uit kunnen werken, maar ook: ik ben echt trots op dat oog.

‘Gebreken onderscheiden ons van anderen’, zo las ik in wat is perfectie. Als we allemaal perfect waren, waren we allemaal hetzelfde en zou dat niet super saai zijn? Als ik nu echt een perfecte Rembrandt had geschilderd, had ik iets gemaakt wat er al was. Nu is het mijn versie.

Meer lezen:
www.ifilosofie.nl/goed-genoeg-niet-per-se-matig
www.ifilosofie.nl/wat-is-perfectie

Marjon Bohré, De perfectieparadox (2021),Boom Uitgevers